بخش اول: آشنائی با روش ارزشیابی دبستان

یکی از ارکان مهم در مدارس ، امکان ارزشیابی و ارزیابی عملکرد دانش آموز است که دو منظور اصلی را مد نظر دارد؛ اول آگاهی یافتن از مشکلات و تلاش برای بهبود وضعیت وی و دوم یافتن توانائیها و استعدادهای بالقوه دانش آموز و پیدا کردن راهکارهای برای به فعلیت رساندن آنهاست. از این رو دبستان سپهر کیش جدولهای روزانه ای دارد که وضعیت فعالیتها ، کنشها و واکنشهای رفتاری و روند یادگیری دانش آموز در آنها ثبت می شود و امتیازی به وی تعلق می گیرد که در همان روز توسط افراد ذیربط خصوصا والدین دانش آموز قابل مشاهده است. البته همانطور که در یادداشتهای قبلی اشاره گردیده است، هدف اصلی از امتیاز گیری ، مقایسه دانش آموز با سایرین نیست بلکه باید توجه داشته باشیم که عملکرد هر دانش آموز به شرایط فردی ، اجتماعی و خانوادگی و سبک زندگی او وابسته است ، لذا شماتت یا نادیده گرفتن نقاط قوت کودک بعلت نداشتن امتیاز بالا مورد تائید نیست ، کاری که به هیچ عنوان در مدرسه انجام نمی شود و انتظار است که والدین نیز از این کار پرهیز کنند ، خصوصا کسانی که پس از شروع سال تحصیلی به این مدرسه پیوسته اند. اما مشاهده امتیازات سایر دانش آموزان می تواند الگوئی برای سایر والدین باشد تا با تلاش موثر ، به بهبود وضعیت پرورشی و آموزشی فرزند خود کمک کنند.

کوتاهترین راه برای مشاهده وضعیت روزانه ، هفتگی ، ماهانه ، ترمی و سالانه دانش آموز که برای سالهای آینده تحصیلی او نیز حیاتی است ، بررسی دائمی روزنگار و نمودار عملکرد آموزشی و پرورشی دانش آموز است. کافیست هر یک از کاربران ذیربط، صفحه اختصاصی خود در سایت سپهر را باز کنند تا بتوانند نمودارهای عملکرد را مشاهده نمایند و فراموش نکنیم که بهبود وضعیت دانش آموز مستقیما به پشتیبانی صحیحی که از سوی والدین ، معلم و مدرسه از وی بعمل می آید بستگی دارد. بعبارتی این نمودار خود گواهی بر عملکرد ضعیف یا مناسب عناصری که یاد شد در پشتیبانی از دانش آموز دارد. در نتیجه کم کاریهای احتمالی در دوره ابتدائی را نمی توان اصلا به دانش آموز نسبت داد زیرا در این رده سنی ، دانش آموز کمترین اختیار را از خود دارد و بنا بر تصمیماتی که برای او گرفته می شود وارد عرصه یادگیری و تجربه میشود. در واقع به نوعی می توان گفت که از روی نمودار و اطلاعات ثبت شده ، می توان به میزان تلاش خانواده ها و اولیا مدرسه و بهره گیری از دانش و روش مناسب برای آموزش و پرورش کودک پی برد.

در زیر به توضیح درباره تعدادی از پارامترهای اساسی در ارزشیابی عملکرد دانش آموزان پرداخته شده است:

الف) پارامترهای روزانه:

1- حضور: هر چه روزهای حضور دانش آموز در مدرسه بیشتر باشد ، به پیوستگی روند آموزشی و پرورشی او خدشه کمتری وارد می شود لذا شایسته است که والدین تمام تلاش خود را برای حفظ شرایطی که موجب حضور موثر فرزندشان در مدرسه می شود را داشته باشند. جدی گرفتن حضور ، آماده نگاهداشتن دانش آموز و پرهیز از خود تعطیلی مدرسه از جمله مواردی است که مورد نهی قرار می گیرند.

2- آمادگی: دانش آموز در صورتی می تواند روز خوبی را شروع کند که بدون هیجانات، در محیط آرام و صمیمی خانواده به موقع به بستر رفته باشد ، صبح بموقع و بدون استرس و کسالت یا بیماری از بستر بیرون بیاید ، نرمش مناسب کند ، لباس تمیز بپوشد ، صبحانه مناسب صرف کند و با محبت و آرامش وارد مدرسه شود و مورد استقبال قرار گیرد. توجه داشته باشیم که بخش زیادی از نیروی کادر مدرسه صرف دانش آموزانی میشود که بدون آمادگی وارد مدرسه می شوند.

3- تاخیر ورود: دیر آمدن به مدرسه باعث می شود تا دانش آموز بخشی از تمرکز خود را از دست بدهد و از برنامه های جاری نیز عقب بماند و از طراوت و شادابی که در مراسم صبحگاه می تواند بدست آورد محروم شود. ضمن آنکه انرژی فراوانی توسط معلم برای رفع گپ زمانی ایجاد شده صرف می گردد.

4- لوازم: به همراه داشتن لوازمی که مدرسه اعلام می کند برای دانش آموز بسیار مهم است. وقتی کودک ابزار و وسایل لازم مانند دفتر ، کتاب ، نوشت افزار ، قمقمه آب ، دستمال و ... را بطور کامل و منظم به همراه نداشته باشد مشکلاتی در روند آموزشی او بوجود می آید. البته سرخوردگی و خجالت شخص دانش آموز که در پاره ای موارد شدید هم می باشد از جمله ناراحتی های آن روز وی خواهد بود.

5- بهداشت: از گذشته شنیده ایم که "عقل سالم در بدن سالم" و بدون شک رعایت بهداشت فردی و اجتماعی دانش آموز در طی ساعاتی که در مدرسه حضور دارد از ارکان بسیار مهمی برای موفقیت او و سایر دانش آموزان در آن روز و روزهای بعدی بشمار می رود. اگر دندانهای تمیزی نداشته باشد ، دهان یا بدن او بوی نامطلوب بدهد ، سایرین از او دوری می کنند و دانش آموز در حالت انزوا ، ساعات ناخوشآیندی را سپری می کند. نحوه صحیح خوردن و آشامیدن ، عدم استفاده بهداشتی از وسائل و لوازم مشترک یا مثلا سرویس بهداشتی باعث می شود تا سایر دانش آموزان حس خوبی نسبت به او نداشته باشند و یا حداقل سبب بدآموزی برای عده دیگری می شود.

6- تغذیه: بیشترین اهمیت برای سلامت جسمانی کودکان و داشتن انرژی کافی برای انجام فعالیتهای روزمره ، نوع تغذیه است. البته بحثی نیست که ذائقه کودکان دارای تفاوتها و اشتراکاتی هست اما خوشبختانه امروزه منابع غذائی متنوعی در دسترس خانواده ها وجود دارد که از نظر تامین آنها نگرانی وجود ندارد. در برخی موارد نیز کودک نسبت به استفاده از نوع تغذیه مقاومت می کند که تدریجا و با تعریف از مزایای آن ، مقاومت کمتری از خود نشان خواهد داد. انواع میوه و سبزی ، لبنیات سالم ، خرما ، مغز ها ، آبمیوه طبیعی جزو مواد غذائی مفید برای کودکان است. در عوض ، استفاده از خوراکی های بسته بندی شده که تقریبا تمام آنها دارای "مواد نگهدارنده و افزودنی" هائی از قبیل: آسکوربیک اسید ، سوربات سدیم ، پتاسیم سوربات ، اسید بنزوئیک، بنزوات سدیم، بنزوات ها ، دی اکسید گوگرد ، سولفیت ها ، نیتریت ها ، نیترات ها ، اسید لاکتیک ، اسید پروپیونیک ، پروپیونات سدیم ، اسید سیتریک ، هیدروکسی تولوئن بوتیله ، هیدروکسی آنیزول بوتیله ، اسید گالیک ، گالات سدیم ، توکوفرول ها و ... که مواد شیمیائی هستند برای جلوگیری از فساد مواد غذائی در مقابل میکرو ارگانیسم ها استفاده می شوند دارای مضراتی مانند: انواع آلرژی ، بیش فعالی ، تحریک پوست ، ناراحتی‌ های روده ، مشکلات تنفسی ، برخی سرطانها و بسیاری مضرات دیگر خصوصا در کودکان هستند. سوسیس و کالباس ، شکلات ، پنیر پیتزا ، نوشابه های گازدار از جمله بدترین نوع مواد غذائی برای همه رده های سنی هستند. توجه: فست‌ فودها مملو از چربی و قند هستند و مصرف آنها از رشد سیناپس‌ها که به عملکردهای شناختی، یادگیری و به خاطر سپردن کمک می کنند، جلوگیری و فعالیت‌های آن را دچار اختلال می‌کند. کربوهیدرات های موجود در فست فود سبب پوسیدگی سریع دندان کودکان و بیماریهای لثه ، بیماریهای کلیوی ، آنوریسم ، رتینوپاتی چشم ، چاقی ، افسردگی و .... می‌شود. لطفا کافیست! ادامه ندهید. بله هم شما خواننده گرامی این را می گوئید که بس است فهمیدیم و هم نگارنده درخواست می کند که استفاده از این نوع غذا ها را متوقف کنید.

7- انضباط: نوع گفتار ، کردار ، تعامل ، کنش و واکنشهای دانش آموز نسبت به هم کلاس ها ، هم مدرسه ای ها ، معلم ، کادر مدرسه تاثیر شگرفی در روند آموزش و پرورش او دارد. دانش آموز باید در ازای رعایت هنجارها تشویق و در صورتیکه از خود ناهنجاری نشان دهد مورد تذکر و حتی محدودیت قرار بگیرد تا برای ورود به جامعه بزرگتر آماده شود. برخوردهای فیزیکی ، استفاده از الفاظ ناشایست ، پرخاشگری ، عدم رعایت نوبت ، توهین ، سر به سر گذاشتن با دیگران و ... به راحتی قابل رفع هستند مشروط بر اینکه والدین نیز اولا در این زمینه همکاری کامل با مدرسه داشته باشند و ثانیا به مدرسه بابت جدیت بخرج دادن در این موضوع خرده نگیرند. هر چه که هست ، اهمیت دادن به تربیت و نظم دانش آموزان از وظائف مدرسه است زیرا کودک در اجتماعی با رده سنی خود در حال زندگی است و این شرایط در خانه وجود ندارد ، لذا توجیه او توسط والدین و مربیان ضروری است و مطمئنا او نیز وقتی نتیجه عملکرد انضباطی خوب خود را ببیند ، دیگر به بی نظمی اصراری نخواهد داشت.

8- تکلیف: پل ارتباطی آنچه دانش آموز در مدرسه می آموزد ، تا وقتی فردا دوباره به مدرسه بر می گردد ، "تکلیف" است. تکلیف شرایطی دارد که در این مقال نمی گنجد اما به همین بسنده می کنیم که دانش آموزان دبستانی برای انجام تکالیف خود ، بیشتر از سایر دانش آموزان به حمایت خانواده احتیاج دارند و البته تکالیف بایستی توسط خود دانش آموز انجام شود ولو ناقص و اشتباه باشد.

9- والدین: تبیین نقش بی بدیل والدین در پرورش کودکان نیاز به مراجعه به منابع متعدد و صدها ساعت توضیحات دارد. در این سطور به چند نکته اساسی و نشانه گذاری شده می پردازیم که عبارتند از: انتخاب مدرسه مناسب و فراخور شرایط فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی خانواده و بعد از آن همراهی با مدرسه که برخی مصادیق آن عبارتند از:
- نقش دستگاههائی که بر عملکرد مدارس نظارت دارند را برای خود قائل نشویم.
- ارتباط مستمر و مثبت با مدرسه داشته باشیم.
- با نظرات و پیشنهادهای خود مدرسه را یاری کنیم.
- برای برنامه های مدرسه احترام قائل شویم و سعی بر تحمیل نظرات خود نداشته باشیم.
- تمام تلاش خود برای تحقق 8 مورد صدرالاشاره انجام دهیم.
- در بروز مشکلات اگر میتوانیم دستگیر مدرسه باشیم و سعی بر مچگیری نکنیم.
- به تعهدات مالی خود نسبت به مدرسه پایبند باشیم.
- همانند کودکان ، مدرسه هم حرمت دارد ، پس حرمت مدرسه و البته معلم را حفظ کنیم.
- از عمل یا سخنی که موجبات تضعیف مدرسه و روحیه کاری کادر آن را فراهم می کند خصوصا نزد کودکان خودداری کنیم.
- مدرسه تضعیف شده ، نمی تواند به فرزندمان خدمت مناسبی بدهد ، پس در تقویت آن بکوشیم.
- مدرسه خانه دوم فرزند ماست ، در آبادانی آن همت داشته باشیم.
- شکایات خود را از طرق صحیح مطرح نمائیم حتی اگر از خود مدرسه شاکی باشیم.
- به شایعات توجه نداشته باشیم و مسیر خود را از شایعه پراکنان جدا کنیم.
- در مورد تصمیمات مدرسه پیش داوری نکنیم بلکه در فضائی صمیمی و بگونه ای که احساس نشود سعی در مداخله داریم ، دلایل آنها را جویا شویم.
- به قوانین آموزش و پرورش احترام بگذاریم و بدانیم که مدرسه موظف به رعایت قوانین است.
- مدرسه موظف است نظر ما را گوش کند و اگر با قوانین مغایرتی نداشته باشد اجرا کند اما فراموش نکنیم که برای مدرسه نمی توان تعیین تکلیف کرد.
- مراقب گروههای ایجاد شده در شبکه های اجتماعی باشیم. در بسیاری موارد این گروهها بیشتر سوء تفاهم ایجاد می کنند و با مشارکت در آنها کمکی به فرزندمان نکرده ایم.

10- پرسشهای کلاسی: معلم مشتاق است تا به شیرین زبانیهای دانش آموز در پاسخ به سوالات گوش کند و او را به انحاء مختلف مورد تشویق قرار دهد. دانش آموز نیز بایستی حداقلی های خواسته شده از او را اجابت کند و آمادگی کافی برای پرسشهای معلم را داشته باشد و اینگونه نشان دهد که دانش آموز فعالی است. در بسیاری از موارد ارزشیابی درسی دانش آموز صرفا با پرسش صورت نمی گیرد. در زیر برخی از از روشهای ارزشیابی آمده است:
- مشاهده نحوه مشارکت دانش آموز در فعالیتهای کلاسی مخصوصا در دروسی مثل علوم.
- مشاهده شایستگیهای دانش آموز در نحوه حل مسئله مخصوصا ابتکاراتی که از خود نشان می دهد.
- مشاهده کار گروهی دانش آموز و همراهی وی با سایر دانش آموزان در یادگیری.

پایان بخش اول
اسفند 1402
تدوین شده در گروه مشاوره تحصیلی موسسه سپهر دانش پژوهان کیش

---

ببینید:
🔹 آشنائی با اپلیکیشن دبستان سپهر
🔹 آشنائی با درس افزار هوشمند سپهر